Gepubliceerd: 04 mei 2019

Het witte goud                                                                                                                             - Chili -

Onherbergzaam, leeg en kaal is het noorden van Chili. Wie denkt dat de kust hier lekker vlak is heeft het bij het verkeerde eind. De Andes loopt dicht langs de kust en het hoogteverschil tussen de berg toppen en de Atacamatrog voor de kust is enorm. Binnen een afstand van ruim 100km verloopt de hoogte van de bijna 7.000 meter hoge bergtoppen naar een zeediepte van ruim 8.000 meter. Hier schuift langzaam de Nazca tektonische aardplaat onder de Zuid-Amerikaanse plaat. De Bremach heeft het zwaar, moet regelmatig van zeeniveau naar 5.000 meter hoge passen. Daarbij heeft de techniek na intensief onderhoud in Europa toch nog behoorlijk wat aandacht nodig en kost de nodige zweetdruppels. Ook het menselijke lichaam heeft er moeite mee en vraagt tijd om zich aan te passen.

prachtige zeemist

Door het zeer droge klimaat in dit deel van de Andes is het een uitgelezen omgeving voor Astronomisch onderzoek. Het toonaangevende ESO European Southern Observatory, een samenwerkingsorganisatie van 16 Europese landen waaronder Nederland op het gebied van Astronomisch onderzoek heeft hier op 3 locaties zeer geavanceerde telescopen staan. Om te kijken waar nu een deel van ons eigen belastinggeld aan wordt uitgegeven is het mogelijk om deze installaties te bezoeken. Paranal, hier staan de grootste telescopen ter wereld, The Very Large Telescopes, 4 stuks met een diameter van 8,2 meter die in “serie schakeling” als één grote telescoop kunnen werken zijn indrukwekkend. Gelegen op een bergtop slechts 12km van de kust en op een hoogte van 2600 meter. De Extremely Large Telescope met 39,3 meter doorsnede is in aanbouw op een bergtop 3000 m hoog 20 km verder en is gereed in 2024.

de telescopen van Paranal

grote units om de spiegels te richten

De astronomie abstractheid is voor een leek moeilijk te begrijpen, er wordt onderzoek gedaan naar sterren en sterrenstelsels. Voorbeeld, ons melkwegstelsel waar wij onderdeel van uitmaken heeft een breedte van 100.000 lichtjaren, het onderzoek terrein van de huidige astronomie is 256 biljoen lichtjaren breed! Met de lichtsnelheid 300.000 km/sec zijn dit afstanden en dimensies van grootte waarbij de aarde gereduceerd wordt tot een fractie van helemaal niets!

De rondleiding op Paranal is indrukwekkend, uitstekend georganiseerd en zeer informatief. ’s Avonds staan we op een afgelegen lege Mirador (parkeerplaats) net onze fles wijn te drinken als er meerdere auto’s onze rust komen verstoren. Ze vragen of onze camper wat verderop gezet kan worden, ze gaan een telescoop opstellen en of we interesse hebben om met de groep mee te doen. Het blijken 2 Franse professoren te zijn die lesgeven op de faculteit Astronomie van de 100km verder gelegen plaats Antofagasta, samen met een groep studenten. Wat is dit een geweldig interessant vervolg op de rondleiding van Paranal diezelfde middag. Dit zijn de verrassingen die reizen zo ontzettend leerzaam maken.

op de "mirador" even student zijn

de kust bij Antofagasta

onderweg lekker rustig

"geogliefen" (een moeilijk begrip voor het maken van figuren met steentjes)

Het “witte goud”, chilisalpeter ofwel natriumnitraat, een stikstofrijke meststof die ruim een eeuw geleden de opbrengsten in de landbouw sterk doet stijgen. Broodnodig voor de voedselproductie door de sterke toename van de wereldbevolking eind 18 de eeuw. De Atacamawoestijn, is halverwege de negentiende eeuw de plaats waar op grote schaal de Engelsen mijnen openen voor de winning hiervan. Het blijkt vlak onder het oppervlak op zeer grote schaal voor te komen. De winning is een simpel proces, je schraapt een dunne harde boven laag weg en de dikke onderliggende zoutlaag wordt in brokken losgehakt en vergruisd tot brokjes van enkele cm doorsnede. Waarna in bakken met heet water de zouten worden opgelost. Het water van dit zoutrijke watermengsel laat men verdampen door de natuurlijke hoge zonenergie ter plekke en de “Chilisalpeter” blijft in kristalvorm achter.

Door de geïsoleerde liggingen, de grote temperatuurverschillen, ’s nachts kan het vriezen en overdag zomaar 40 graden is het leven in de hete droge mijndorpen hard. De arbeiders hebben geen eigen bezit en worden betaald middels fiches die alleen in het dorp besteedbaar zijn.

In Europa wordt de chilisalpeter via de havens van Liverpool en Hamburg ingevoerd en tot kunstmest verwerkt wat eind negentiende eeuw een grote boost geeft aan de opbrengsten in de landbouw. In Groningen wordt door drie eigengereide boeren onder leiding van Hermanus Kamminga een kunstmestfabriekje gestart en via de haven van Delfzijl kwamen de driemasters na 100 dagen varen met het spul aan. Delfzijl groeit door ondernemer Berend Blaauw, de “Chilikeuning van Delfsiel” uit tot een belangrijke haven in noord Europa.

In 1910 lukt het de Duitser Fritz Haber als eerste om stikstof uit de lucht om te zetten in ammoniak. Dit zogenaamde Haber-Boschproces kost erg veel energie maar blijkt de goedkopere vervanger te worden voor de productie van kunstmest. Langzaam maar zeker verdwijnt de winning van de Chilisalpeter.

Nu rijden we door “ghosttowns” spooksteden, totaal verlaten dorpen in het noorden van Chili waar alle activiteiten zijn gestopt en de laatste bewoners de boel hebben achtergelaten zoals het was.

de schouwburg

de arbeiders huisjes

alles achtergelaten

het was een hard leven voor de arbeiders en hun gezinnen

Inmiddels worden nieuwe zoutlagen ontgonnen, de grondstoffen voor lithiumbatterijen bevindt zich ook in deze zoutlagen. Met de nieuwe ontwikkelingen van elektrische auto’s, fietsen enz. is er een grote vraag naar deze grondstoffen ontstaan. Je ziet hier dan ook heel veel mijnbouw ontwikkelingen, ook voor de winning van koper en goud.

De hoogste hoofdstad van de wereld La Paz, is de hoofdstad van Bolivia. Zoals iedere stad aan de westkant van dit deel van Zuid-Amerika zijn de grote buitenwijken droog, stoffig, met een chaotisch verkeer. Zo ook La Paz. De stad zelf is prachtig gelegen in een kom tussen de omliggende bergen op een hoogte variërend tussen 3600 en 4000 meter met erg smalle en steile straten. Vervoer door de stad kost dan ook veel tijd tot enkele jaren geleden. Voor persoonsvervoer heeft de Boliviaanse overheid het Oostenrijke bedrijf Doppelmeyer opdracht gegeven om vanaf 2014 in 5 jaar tijd ruim 30km supermoderne kabelbaan bestaande uit 11 lijnen aan te leggen. Het is een fantastisch systeem met een hoge vervoerscapaciteit. De ritprijs is 3 BOB, nog geen 40 eurocent en 2/3 van de busrit prijs. Binnen een uur tijd kun je de hele stad rond voor een paar euro met een gecombineerd zelf samen te stellen lijnticket, voor ons als toerist een prachtig begin om de stad te verkennen.

de kleurige huisjes tegen de helling

La Paz

Inmiddels zijn we op pad via enkele toeristische highlights aan deze kant van Zuid-Amerika, door het massa toerisme niet onze sterkste kant maar je moet nu eenmaal een aantal van deze bestemmingen afstrepen. Het Titicaca meer op de grens tussen Bolivia en Peru, bekend als het hoogstgelegen grootste meer ter wereld. (whats in a name). Bekend om de Uroseilanden, drijvende rieteilanden bewoond door de Uros indianen. Deze eilanden zijn ontstaan als toevluchtsoord van de Uros indianen tijdens de Inca periode (500-1000 jaar na Cr.) Alles staat hier in het teken van riet tot het huisraad aan toe.

Uroseilanden, rieteilanden in het Titicaca meer

Inmiddels wel verworven tot een behoorlijke toeristische attractie. Het grootste deel van de oorspronkelijke bevolking leeft inmiddels om economische redenen op de oevers van het meer.

De republiek Peru, 6x Nederland met ruim 31 miljoen Inwoners met staatshoofd Martin Vizcarra, eindelijk weer een nieuw land op onze reis. Het land van de Inca’s met Cuzco als hoofdstad tot de Spaanse veroveraars in de 16 de eeuw aan land kwamen. Peru is nu sinds een kleine 20 jaar een land in economische ontwikkeling. Van 1970 tot ong. 2000 heeft de maoïstische guerrillabeweging “Het Lichtend Pad” hier stevig huisgehouden. Meer dan 30.000 doden en een groot deel van de oorspronkelijke Asháninka-indianen zijn door deze groepering uitgemoord. Nu schijnt nog een zeer kleine splintergroep zo nu en dan actief te zijn die door geld via ontvoeringen zich in stand houdt, veel stelt dit niet meer voor.

onderweg

onderweg plaatsje in Peru

Colca canyon

Sabancaya vulkaan 5976m, staat lekker te puffen...

Op weg naar de kust komen we door de tweede grote stad van Peru, Arequipa een prachtige stad, gelegen op een van de aardbevingsgevoelige plekken op de wereld het centrum heeft veel verwoestingen gekend maar is steeds weer schitterend herbouwd.

Baselica Cathedral, Arequipa

Santa Catalina Monastery, Arequipa

Via de kust dachten we in enkele dagen rustig op het vlakke deel naar Lima te kunnen rijden, dat blijkt wel heel anders te zijn dan de kaart doet vermoeden. De kronkelende bergweg langs rotspartijen is een prachtige kustweg, wel duurt het wat langer voor we in de verkeerschaos van de hoofdstad Lima terecht komen.

irrigatie, gewoon in het midden van de weg

Voor dit reisdeel is Lima de eindbestemming. Peru is niet het makkelijkste land om de auto te stallen terwijl je het land wilt verlaten. De autoriteiten vereisen dat het tijdelijke invoerdocument de TIP  voor de auto wordt “bevroren” tot de eigenaar weer het land binnenkomt. Hiervoor moet op de plek waar gestald wordt een politierapport worden opgesteld. Al met al een paar dagen regelwerk. In deze landen is dit werkelijk onmogelijk voor iemand die de ingewikkelde ambtelijke structuur niet kent. Gelukkig hebben we iemand gevonden die ons hier mee kan helpen. De kleine groep die recent de Dakar race lokaal organiseert heeft hier veel connecties en is ons zeer behulpzaam geweest! 

Lima

Vanuit een comfortabel hotel in Lima genieten we tijdens een paar “vakantie” dagen in alle rust van de metropool Lima. Lekker lang douchen om alle stof en zweet van de laatste werkdagen weg te spoelen. Daarna ontspannen naar het Nederlandse voorjaar. Reizen is hard werken! Het geeft ontzettend veel onverwachte complicaties maar ook geweldige ontmoetingen en leermomenten!

de zuidelijke hemelpool (tijdopname)

de melkweg

- Tot over enkele maanden na de “brake”! -